مالیات بر درآمد مشاغل برای سال 1403 بخشی الزامی از تعهدات مالی صاحبان کسبوکارها به‌شمار می‌رود و نقش مهمی در تامین منابع مالی دولت دارد. این نوع مالیات که به‌عنوان یکی از انواع مالیات‌های مستقیم اخذ می‌شود، براساس درآمد حاصل از فعالیت‌های اقتصادی اشخاص حقیقی و حقوقی محاسبه و دریافت خواهد شد.
فرآیند محاسبه مالیات بر درآمد مشاغل از تعیین حقوق ناخالص آغاز می‌شود که شامل جمع‌آوری کلیه درآمدها و مزایای اقتصادی یک فرد یا کسبوکار است. این مبلغ ناخالص، پایه‌ای برای محاسبه مالیات قرار می‌گیرد. سپس، معافیت‌های قانونی مانند معافیت‌های بیمه‌ای و سایر کسورات مجاز، از این مبلغ کسر می‌شوند تا حقوق مشمول مالیات به دست آید. نرخ مالیات بر ارزش افزوده نیز در این میان نقش مهمی ایفا می‌کند، چرا‌که به‌عنوان بخشی از تعهدات مالیاتی کلی، بر عملکرد اقتصادی کسبوکارها تاثیر مستقیم دارد.
برای درآمدهای تا سقف 47 میلیون و 500 هزار تومان، معافیت کامل از مالیات برقرار است. درآمدهای بالاتر با نرخ‌های پلکانی 15، 20 و 25 درصدی مشمول مالیات خواهند شد. این ساختار مالیاتی، شفافیت و عدالت مالیاتی را تضمین کرده و اطمینان می‌دهد که هر شخص یا کسبوکار براساس سطح درآمدی خود مالیات پرداخت می‌کند.
صاحبان مشاغل در واقع افرادی هستند که صاحب شغلی هستند و در یک صنف خاص فعالیت می‌کنند. فعالیت این افراد به شکل حقیقی است و درآمدی را برای خود کسب می‌کنند.
این نوع از مالیات به همه صاحبان مشاغل و کسبه تعلق می‌گیرد و به‌طور‌خلاصه بخشی از درآمد کسبوکارها و مشاغل باید به‌عنوان مالیات به دولت پرداخت شود.
هر کسب و کاری ممکن است مشمول قانون مالیات بر درآمد مشاغل قرار گیرد اما برای تشخیص این موضوع چه باید کرد؟ در چنین مواقعی لازم است گزارش‌های مالی یا اظهارنامه مربوطه به سازمان مالیاتی ارائه شود تا این سازمان درباره مالیاتی که باید توسط یک کاسب پرداخت شود اظهار نظر کند.
صاحبان مشاغل از نظر وظایفی که در قبال اداره امور مالیاتی دارند شامل سه گروه می‌شوند که ما سعی کردیم آن‌ها را برای شما تشریح کنیم. همچنین شما برای دریافت جزئیات بیشتر می‌توانید صفحه آموزش مالیات را مطالعه نمایید.
اولین عامل در محاسبه مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی، گروه شغلی است که کسبوکار آن‌ها متعلق به آن است. گروه‌بندی صاحبان مشاغل از ابتدای سال 1400 (برابر اصلاحیه آیین‌نامه اجرایی موضوع ماده 95 قانون مالیات های مستقیم) به همراه تکالیف مالیاتی هر گروه، به تفصیل در این مطلب آمده است.
سازمان امور مالیاتی، اشخاص حقیقی صاحبان مشاغل را به سه دسته تقسیم می‌کند:
1- بررسی جامع گروه اول بر اساس نوع فعالیت | نقش آفرینان اصلی اقتصاد
گروه اول دسته‌بندی صاحبان مشاغل شامل فعالیت‌هایی می‌شود که به دلیل حجم بالای تجاری یا خدماتی خود، تحت نظارت دقیق‌تری برای امور مالیاتی قرار می‌گیرند. این گروه، شامل فعالان اقتصادی کلیدی در اقتصاد هستند که ثبت اظهارنامه مالیاتی آن‌ها اهمیت ویژه‌ای دارد.
این افراد و شرکت‌ها، با ثبت اظهارنامه مالیاتی دقیق و مطابق با فعالیت‌های اقتصادی خود، نه‌تنها به تعهدات قانونی خویش عمل می‌کنند، بلکه نقشی حیاتی در تأمین منابع مالی دولت و توسعه پایدار اقتصادی دارند. اهمیت دقت در ثبت اظهارنامه مالیاتی، به‌ویژه برای این دسته از کسبوکارها، بیش‌ازپیش مشهود است، زیرا تاثیر مستقیم بر سلامت و شفافیت مالی نظام اقتصادی دارد.
2- بررسی جامع گروه دوم بر اساس حجم فعالیت، تکالیف و فرصت‌ها
گروه دوم صاحبان مشاغل، با تعریف خاص خود، دایره‌ای از فعالیت‌های اقتصادی را شامل می‌شود که درآمدشان در یک بازه مالی خاص قرار می‌گیرد. این گروه، بین سقف‌های تعریف‌شده از درآمد، نیازمند رعایت دقیق و مسئولیت‌پذیری بیشتری در ثبت و نگهداری اسناد مالی و مالیاتی است.
صاحبان مشاغل گروه دوم که درآمدشان بین 10 تا 30 میلیارد ریال است با چالش‌های مدیریتی منحصربه‌فردی روبه‌رو هستند.
3- تکالیف مودیان گروه سوم | از نگهداری اسناد تا تهیه خلاصه های مالی
گروه سوم در تقسیم‌بندی مالیاتی، مشاغلی را شامل می‌شود که فعالیت‌های خود را بر پایه اصول مالیاتی اختصاصی به انجام می‌رسانند. این گروه، به دلیل وسعت و تنوع فعالیت‌ها، نیازمند دقت و توجه ویژه‌ای در اجرای تکالیف مالیاتی است.
سیستم حقوق و دستمزد در این میان نقش مهمی ایفا می‌کند، زیرا مدیریت دقیق اطلاعات مالی و مالیاتی را تسهیل می‌بخشد. در ادامه، تکالیف اصلی این گروه را بررسی می‌کنیم:
استفاده از سیستم حقوق و دستمزد در تسهیل این تکالیف، به‌ویژه در تنظیم و ارائه خلاصه‌های دقیق مالی و مالیاتی، بسیار موثر است. بهره‌گیری از این سیستم‌ها، امکان پیگیری دقیق‌تر و سریع‌تر اطلاعات مالیاتی را فراهم کرده و به فعالان اقتصادی اجازه می‌دهد تا با اطمینان بیشتری نسبت به رعایت دقیق مقررات مالیاتی اقدام کنند.
ارائه اظهارنامه و پرداخت مالیات مودیانی که در خارج از ایران اقامت دارند و نیز مؤسسات و شرکت‌هایی که مرکز اصلی آن‌ها در خارج از کشور است، چنانچه دارای نماینده در ایران باشند بر عهده نماینده آن‌ها خواهد بود. صاحبین مشاغل مکلفند ظرف چهار ماه از تاریخ شروع فعالیت، مراتب را کتبا به اداره امور مالیاتی محل اعلام کنند. انجام این امر باعث خواهد شد تا از همه تسهیلات و معافیت های مالیاتی بهره‌مند شده و مشمول 10 درصد جریمه مقرر نیز نشوند.
حالا سوالی که ایجاد می‌شود این است که از کجا باید فهمید که میزان بدهی مالیاتی چقدر است؟ شما می‌توانید برای استعلام بدهی مالیاتی خود در سامانه عملیات الکترونیکی مالیاتی سازمان امور مالیاتی کشور ثبت نام کنید. با ثبت نام در این سامانه به سوابق پرونده‌های مالیاتی دسترسی پیدا می‌کنید. اشخاص حقوقی و حقیقی باید با شناسه ملی به امور مالیاتی خود بپردازند. به خاطر داشته باشید که می‌توانید با مراجعه به سایت my.tax.gov.ir از میزان بدهی مالیاتی و ممنوع الخروجی خود مطلع شوید.
در سال 1403 محاسبه مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی همچنان از پیچیدگی‌های خاص خود برخوردار بوده ولی با بهره‌گیری از نرم افزارهای حسابداری پیشرفته، این فرآیند به‌طور قابل توجهی ساده‌تر شده است. این نرم‌افزارها امکان دسترسی سریع و دقیق به اطلاعات مالی را فراهم کرده‌اند و در نتیجه، تعیین نرخ مالیات براساس ماده 131 را آسان‌تر می‌کنند.
از جمله دغدغه‌های اشخاص حقیقی این است که چگونه می‌توانند میزان درآمد مشمول مالیات خود را کاهش دهند تا مالیات کمتری پرداخت کنند. در این زمینه برخی از مودیان هزینه‌هایی را اعلام می‌کند که ممکن است مورد قبول سازمان مالیاتی واقع شود و یا با آن موافقت نشود.
مطابق با ماده ۱۴۷ قانون مالیات‌های مستقیم، هزینه‌های قابل قبول صاحبان مشاغل برای تعیین شدن میزان درآمد مشمولین مالیات، هزینه‌هایی هستند که در حدود متعارف متکی به مدارک بوده و منحصرا مربوط به تحصیل درآمد موسسه در دوره مالی مربوط با رعایت حد نصاب‌های مقرر گردد.
همچنین در ماده 148 قانون مالیات‌های مستقیم هزینه‌های قابل قبول برای سازمان و اداره امور مالیاتی کشور به شکل کلی بیان گردیده اند. برخی از این هزینه‌ها عبارت‌اند از:
در نهایت، استفاده بهینه از هزینه‌های قابل‌قبول مطابق با ماده 147 و 48 قانون مالیات‌های مستقیم، راهکار اساسی برای اشخاص حقیقی به‌منظور کاهش درآمد مشمول مالیاتی و در نتیجه، پرداخت مالیات کمتر است.
در زمینه معافیت مالیاتی تبصره ای در قانون وجود دارد که می‌گوید:
به ازای هر ده درصد (۱۰%) افزایش درآمد ابرازی مشمول مالیات اشخاص موضوع این ماده نسبت به درآمد ابرازی مشمول مالیات اشخاص موضوع این ماده نسبت به درآمد ابرازی مشمول مالیات سال گذشته آن‌ها، یک درصد و حداکثر تا پنج درصد از نرخ‌های مذکور کاسته می‌شود. شرط برخورداری از این تخفیف تسویه بدهی مالیاتی سال قبل و تسلیم اظهارنامه مالیاتی مربوطه در مهلت اعلام شده از سوی سازمان امور مالیاتی است.
همچنین اشخاص حقیقی در صورتیکه در پرداخت مالیات خود به مدت 3 سال پشت سر هم خوش حساب باشند، مبلغی به عنوان تشویق از میزان مالیات آن‌ها کسر می‌شود و یا به آن‌ها بازگردانده می‌شود.
در مجموع برخی از کسب و کارها هم در کشور مورد حمایت قرار گرفته اند و معاف از مالیات هستند مثل کسانی که اقدام به تولید صنایع دستی می‌کنند.
در سیستم مالیاتی، سه نوع اظهارنامه عملکرد برای اشخاص حقیقی و حقوقی تعریف شده است: اظهارنامه اصلی، الحاقی یا جایگزین و اظهارنامه اصلاحی. اظهارنامه اصلی به‌عنوان نخستین سند ارائه‌شده، تا پایان 31 خرداد ماه هر سال قابل ارسال است.
در صورت نیاز به اصلاحات قبل از پایان مهلت مقرر، اظهارنامه‌های الحاقی یا جایگزین می‌بایست ارائه شوند که آخرین مورد ارسالی به‌عنوان مبنای نهایی در نظر گرفته می‌شود.
با این‌حال، اهمیت دقت در ارسال اظهارنامه اولیه برای جلوگیری از ایجاد حساسیت‌ها و پیامدهای بعدی، بیش‌ازپیش مشخص می‌شود.
به‌کارگیری نرم‌افزارهای الکترونیکی حسابداری در کاهش خطاها و افزایش دقت این فرآیند بسیار مؤثر است چرا که امکان بروز خطا در اظهارنامه‌های الکترونیکی به حداقل می‌رسد.
طبق قانون مالیات‌های مستقیم، تمامی مشاغل و اصناف هر سال تا آخرین روز خرداد فرصت دارند که فرم تبصره ماده 100 یا اظهارنامه خودشان را ارسال کنند؛ بنابراین در سال 1403 نیز تا 31 خرداد برای انجام تکالیف مالیاتی خودتان فرصت دارید. اما در بعضی از سال‌ها این زمان تمدید می شود. برای مثال در سال 1401 پس از جلسه‌ای که وزیر امور اقتصادی و دارایی با روسای اتاق‌های اصناف سراسر کشور، انجمن اسلامی بازار تهران، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس و رئیس و اعضای فراکسیون اصناف مجلس شورای اسلامی داشت، اعلام شد که مهلت تسلیم اظهارنامه‌های مالیاتی فعالان اقتصادی از جمله همه مغازه‌‌ها و فروشگاه‌ها تا 15 تیر 1401 تمدید شد. در صورتی که هرگونه شکایت مالیاتی داشتید تا 15 تیر می‌توانید اعتراض خودتان را ثبت کنید.
در صورتی که به مبلغی که به عنوان مالیات از سمت سازمان امور مالیاتی برای شما اعلام می‌شود اعتراض داشتید باید با رجوع به سایت www.tax.gov.ir درخواست اعتراض خودتان را ثبت کنید و در مدت زمانی که توسط سازمان مالیاتی اعلام می‌شود به شکایت مالیاتی شما رسیدگی خواهد شد.
در صورتی که اظهارنامه خودتان را تا تاریخ 31 خرداد برای سازمان امور مالیاتی ارسال نکنید، برابر با 30% مبلغ مالیاتی که باید پرداخت کنید جریمه خواهید شد که این جریمه تحت هیچ شرایطی قابل بخشش نیست.
مؤدی‌هایی که 3 سال متوالی اظهارنامه مالیاتی خودشان را ارسال نمی‌کنند طبق ماده 192 قانون مالیات مستقیم مشمول مجازات از حبس تا محکومیت نقدی خواهند شد.
برای محاسبه مالیات بر درآمد مشاغل در سال 1403، از ساختار پلکانی استفاده می‌شود. درآمدهای تا سقف 47 میلیون و 500 هزار تومان، معاف از مالیات هستند.
درآمدهای بالاتر به ترتیب با نرخ‌های 15، 20 و 25 درصد مشمول مالیات می‌شوند. محاسبه دقیق این مالیات نیازمند تعیین درآمد ناخالص و کسر معافیت‌های قانونی است.
هزینه‌های قابل قبول برای کاهش درآمد مشمول مالیات شامل هزینه‌هایی است که به‌طورمستقیم با تحصیل درآمد ارتباط دارند.
این هزینه‌ها شامل قیمت خرید کالاهای فروخته‌شده، هزینه‌های استخدامی، کرایه محل کسبوکار، اجاره‌بهای ماشین‌آلات، هزینه‌های سوخت، برق، آب و مخابرات، وجوه پرداختی بیمه، هزینه‌های تحقیقاتی و آموزشی، و همچنین هزینه‌های فرهنگی و رفاهی کارکنان می‌شوند.
توجه داشته باشید که هزینه‌ها باید متکی به مدارک معتبر و منحصراً مربوط به تحصیل درآمد در دوره مالی مربوطه باشند.